Op zoek naar de oplossing van een complex probleem? Of behoefte aan nieuwe, frisse ideeën en perspectieven? De inzet van creativiteit kan uitkomst bieden. Anne Mieke Eggenkamp, partner bij Caracta en toezichthouder, zet creativiteit in bij dat soort vraagstukken. We vroegen haar wat het de RvC kan opleveren.

“Om te beginnen, creativiteit is een vaardigheid die je kunt aanleren. Het begint met je eigen houding. Als je zicht hebt op wat creativiteit voor jou kan betekenen en met welk doel je het wil inzetten, kun je het ontwikkelen en leren toepassen. Creativiteit is niet alleen voorbehouden aan mensen die in het ‘creatieve domein’ werken. In allerlei situaties en functies kunnen mensen creatief zijn, van een tandarts tot een wegenbouwer, van een docent tot een bestuurder.

Spier voor creativiteit

De basis is nieuwsgierigheid. Observeer, houd je ogen open en vraag door. Als je dit niet doet, ontwikkel je ook geen antenne en ‘spier’ voor creativiteit – dan blijf je doen wat je altijd al deed. Het heeft ook met verbeeldingsvermogen en empathisch vermogen te maken. Kun je bedenken hoe dingen anders kunnen zijn? Waarom doen mensen wat ze doen? Wat is het verhaal erachter? Als je dat echt wilt snappen, en voortdurend vragen blijft stellen ben je goed onderweg. Dan ga je relaties zien, dingen met elkaar in verband brengen die geen verband lijken te hebben en stimuleer je je associatief vermogen. En dan ben je in staat iets nieuws te maken. Daar begint de echte creativiteit.

Klaar voor de toekomst

De crux is dus om los te komen van het bekende en de waan van de dag. Onze samenleving is toenemend complex. Wil je als organisatie klaar zijn voor de toekomst, moet je vragen blijven stellen. Maak het beeldend. Zie de toekomst voor je. Hoe ziet de ideale toekomst eruit? Wanneer is het goed? Wat is er nodig? Wat gaan we doen? Wat voor problemen komen we onderweg tegen en zijn die al eerder, door iemand anders, opgelost? Kijk naar buiten, leer van anderen, combineer en associeer.

Samenstelling van de RvC

Voor een RvC is het belangrijk om goed naar de samenstelling van het team te kijken. Wil je als team aan de slag met complexe problemen, dan is het goed om ook mensen in de RvC te hebben die in beelden kunnen denken, een helikopterview hebben en ongewone verbindingen kunnen maken. Iemand dus die gewend is om oplossingen te bedenken voor moeilijke vraagstukken. Denk bijvoorbeeld aan een grafisch ontwerper of een systeemontwerper. Of iemand die met duurzaamheid bezig is, die lange termijn en strategisch denkt. Je ziet dit soort mensen nog weinig in de bestaande RvC’s en RvT’s, terwijl ze veel kunnen inbrengen. De drie belangrijkste vaardigheden voor de 21eeeuw zijn probleemoplossend vermogen, kritisch denken én creativiteit.

De heide op

Moet je om creativiteit in de RvC te bevorderen per se de heide op? Ik vind van wel. Een heisessie kan een middel zijn om te leren hoe je creativiteit intelligent kunt toepassen bij complexe vraagstukken. Een andere, inspirerende omgeving stimuleert anders denken, werken en leren. Je waarnemingsvermogen neemt namelijk af als je iedere keer hetzelfde doet. Als een RvC iedere maand in dezelfde vergaderzaal samenkomt en op dezelfde manier vergadert volgens een vast stramien, stimuleert dit de creativiteit niet. Een nieuwe omgeving doet dat wel. Kijk maar hoe je je voelt na een fijne vakantie in een andere omgeving: opgeladen, gemotiveerd, een heldere blik. Een heisessie is zeker geen doel op zich en wat je daar gaat doen moet geborgd worden in een strategisch- of ontwikkeltraject, anders heb je er niet zoveel aan. Maar het opent de ogen wél en je neemt tijd en afstand.

Effectiviteit van de RvC

Een onderwerp dat je tijdens zo’n heisessie zou kunnen bespreken is de effectiviteit van de RvC. Zijn we nog wel met de goede dingen bezig en doen we die dingen goed? Besteden we tijdens een vergadering niet te veel tijd aan bepaalde urgente onderwerpen, waardoor er te weinig tijd overblijft om vooruit te denken? En, heel belangrijk, maken we voldoende gebruik van elkaars talenten? We vragen het allemaal van onze medewerkers: die moeten hun talenten benutten, kritisch naar zichzelf kijken, nieuwe manieren van werken toepassen. Vergeet dan niet om het ook van jezelf te vragen. Verken wat er nog niet is. Het hoeft helemaal niet meteen te gaan om radicale innovaties en grote verandertrajecten. Vaak zit het ‘m in kleine veranderingen en pilot (probeer) trajecten. Durven we zelf als RvC het anders te doen?

Versterk je positie als RvC

Wat je dan uiteindelijk krijgt is van invloed op de cultuur van een bedrijf, want de sfeer en gedrag aan de top heeft veel invloed. Door het goede voorbeeld te geven, krijg je een organisatie waar mensen graag willen werken en blijven, waar diversiteit benut wordt en mensen goed kunnen samenwerken omdat hun talenten worden gebruikt. En dán versterk je je positie als RvC en als organisatie in een ongewisse toekomst.”